Ердоған Швецияны НАТО-ға қабылдауға келісті

Түркия президенті Режеп Ердоған Швецияны НАТО-ға қабылдауға келісім берді. Бұл жөнінде НАТО-ның бас хатшысы Йенс Столтенберг альянстың Вильнюсте өтетін саммиті қарсаңында мәлімдеді. Оның айтуынша, Түркия президенті Режеп Ердоған мен Швеция премьер-министрі Ульф Кристерссон қатысқан Вильнюстегі үшжақты жабық кездесудің қорытындысы бойынша, Анкара Стокгольмді әскери блокқа қабылдау туралы хаттаманы ратификациялауға келіскен. Кездесу Литва астанасындағы НАТО саммитіне бір тәуліктен аз уақыт қалғанда өтті.

«Мен президент Ердоған Түркияның Ұлы ұлттық жиналысына Швецияның (НАТО-ға) мүшелігі туралы хаттама жіберуге және хаттаманы ратификациялауды қамтамасыз ету мәселесі бойынша жиналыспен тығыз жұмыс істеуге келіскенін қуана хабарлаймын», – деді ол Столтенберг баспасөз мәслихатында.

Бірақ Столтенберг бұл мәселе бойынша Парламенттің қашан дауыс беретінін білмейтінін айтты.

«Нақты күнін айта алмаймын, бірақ президент (Ердоған) мұны мүмкіндігінше тез жасайтынын мәлімдеді», – деді ол.

Бірақ Еуропалық Одақ (ЕО) Анкара Швецияның НАТО-ға мүшелікке өтінішін мақұлдамас бұрын, Түркияның Еуропалық одаққа кіруіне жол ашуы керек. Ердоған мұндай мәлімдемені 10 шілдеде әуежайда өткен баспасөз мәслихатында жасады.

Түркия 1963 жылы Еуропалық экономикалық одақпен қауымдастық туралы келісім жасасты. Ал 1987 жылы ЕО-ға кіруге өтініш берді және 1999 жылы одаққа толық мүшелікке үміткер болды. Бірақ 2006 жылдан бастап Түркияның кейінгі интеграциясы туралы келіссөздер тоқтап қалды. Себебі еуропалықтар түрік билігін елдегі адам құқықтарын бұзды, ал Ердоған авторитарлық басқару тәжірибесінде айыптаған.

«Мен Түркияны ЕО есігінің алдында 50 жылдан астам уақыт күтуге мәжбүр еткен елдерге айтарым бар. Алдымен ЕО-да Түркияға жол ашыңыз, содан кейін біз Швецияға жол ашамыз», – деді түрік президенті.

Форум қарсаңында Ердоған АҚШ президенті Джо Байденмен телефон арқылы келіссөздер жүргізді. Ол әңгіме барысында Анкара НАТО мемлекеттерінің басшыларынан ЕО-дағы Түркияның амбициясын қолдау туралы» нақты және шешуші сигнал алғысы келетінін мәлімдеді. Сонымен қатар, Мемлекет басшылары F-16 түрік жауынгерлерін модернизациялауды талқылады. Ердоған Анкараның американдық ұшақтарға сұранысын Стокгольмнің НАТО-ға мүшелікке өтінішімен «байланыстыру дұрыс емес» деп атап өтті.

Вашингтон 2021 жылы Анкараның ресейлік С-400 әуе қорғанысы жүйелерін сатып алуына байланысты Түркияны F-35 истребительдерін жеткізу бағдарламасынан шығарды. Сонымен қатар американдық конгресс әртүрлі сылтаулармен Түрік Қарулы Күштеріне F-16 ұшақтарын сатуға және осы машиналардың қолданыстағы паркін жаңартуға жол бермеген. НАТО-ның Бас хатшысы Столтенберг Түркияның ЕО-ға кіруге деген ұмтылысын қолдады. Бұл тармақ өткен жылы Мадридте қабылданған Швецияның одаққа кіру туралы келісімге кірмегенін атап өтті. Оның айтуынша, Стокгольм өз тарапынан Анкара алдындағы міндеттемелерін орындаған.

Швеция 2022 жылдың мамырында Солтүстік Атлантикалық альянсқа мүшелікке өтініш берген. Бірақ Түркия оның НАТО-ға кіруін әлі ратификациялаған жоқ. Түрік билігі Швеция үкіметін террористерге, соның ішінде Күрдістан жұмысшы партиясының белсенділеріне саяси баспана берді, (ПКК, Анкара террористік деп таныды) сондай-ақ түрік билігі 2016 жылы төңкеріс әрекетін ұйымдастырушы деп санайтын уағызшы Фетхуллах Гүленнің жақтастары деп айыптады.

10 шілдеде кешке Түркияның TRT Haber телеарнасы Швеция ПКК мен сириялық күрдтердің әскерилендірілген ұйымдарын қолдамайтынын растағанын хабарлады. Сондай-ақ, арнаның мәліметінше, Стокгольм Түркияның ЕО-ға мүше болу процесін, соның ішінде Кеден одағын жаңарту мен визасыз режимді белсенді қолдайтынына уәде берді.

1 шілдеден бастап Скандинавия мемлекетінде терроризмге қарсы жаңа заң күшіне енді, бірақ түрік билігі бұл шаралардың толық емес сипатын жариялады. Соңғы сәтке дейін Анкараға бір ғана терроризм айыпталушысы берілді, ал түрік тарапы 70-тен астам адамды экстрадициялауға ұмтылды. Сонымен қатар, Швеция билігі 28 маусымда Стокгольмдегі мешітте Құранды өртеп жіберетін акцияға рұқсат берді.