Париж төріндегі қазақ төрешілері

Қазақстандық төрешілердің басым бө­лігі Олимпиадада алғаш рет жұмыс істе­мек. Тек спорттық гимнастика маманы Ти­мур Әмірбеков осымен төртінші жазғы ойын­дарда төрелік етпек. Ол Афины (2004), Лондон (2012) және Рио (2016) Олим­­пиа­даларында, спорттық гимнас­тикадан 18 әлем чемпионатында қазылық жасаған. Сондай-ақ Әмірбеков лицен­зиялық әлем чемпионатында жоғары дең­гейде төрелік еткені үшін Париж Олим­пиадасына тікелей шақырту алды.

Сондай-ақ үлкен теннистен төрелік ететін Юлия Игнатченко мен Меруерт Қаукеева үшін де бұл екінші Олим­пиада болмақ. Қос төреші 2020  жыл­ғы Токио ойындарында да мінсіз жұмыс істеді. Одан бө­лек, екі тө­реші де тен­нис­тен «Үлкен дулыға» тур­нир­ле­рінің финалдық ке­зеңін­де қазылық етіп жүр. Екеуін­де де әлемдік төре­шілерге ар­нал­ған күміс белгі бар. Қаукеева мен Игнат­ченко әлемдік жарыстарда ал­дымен қапталдағы төреші ре­тінде бастаса, бүгінде олар матчты мін­беден қада­ғалайды.

Бокстан IBA үш жұлдызды тө­решісі Әлішер Алтаевтың бокста төрелік етіп келе жат­қа­ны­на 20 жылдан асты. Осы уақыт ара­лығында түркістандық маман түрлі жас деңгейіндегі сегіз әлем чем­пионатын абы­роймен атқарған. Одан бөлек, Азия чем­пионаттары мен Азия ойын­дары және Олимпиадаға іріктеу тур­нирлерінде де қызмет етті. Бү­гінге дейін бапкердің тек Олим­пиада ойындарына жолы түспепті. Көптен күткен маңызды сәт Па­риждегі жазғы ойындарға сәйкес келіп отыр.

«Жастар, студенттер, әйелдер және ере­сектер арасындағы әлем чемпио­нат­тарын есепке алсам, барлығы 8 әлем бірін­шілігінде төрелік етіппін. Әр жыл­дары Аргентинада, Чилиде, Ұлы­брита­нияда, Таиландта, Ита­лияда өткен бокстан Олимпиадаға іріктеу турнир­лерінде жұмыс істедім. Негізі, бұған дейінгі Лондон, Рио-де-Жанейро және Токио Олимпиа­даларында жұмыс істеуім қажет еді. Сәті түспеді. Париж ойын­дары бұйырып тұр екен. Бұл жолы бізді Халық­аралық олим­пиада комитеті іріктеп алды. Рейтингте жоғары орында тұрған қазыларға шақырту жіберді. Бұған дейінгі еңбегім ескеріліп, Олимпиадада төрелік ететініме қуаныш­тымын. Себебі әрбір спортшы секілді, біз де жазғы ойындарға қатысуды армандай­мыз. Олим­пиадаға кілең мықты деген төрешілер ша­қырту алды. Әрбір жекпе-жектен соң бізге баға береді. Егер ұпайы­мыз төмендеп кетсе, жарыстан шет­тетеді. Сондықтан бәрін бақылауда ұстап, жоғары деңгейде жұмыс істеу керек. Біз де физи­калық жаттығулар жасап, ережелерді қай­та-қайта оқып, жа­рысқа үлкен жауап­кершілікпен барамыз», – дейді Әлішер Махамбетәліұлы.

Әлішер Алтаевтың өзі де бокспен айна­лысқан. Ол – бокстан спорт шебері, жасөс­пірімдер арасында Қазақстанның екі дүркін чемпионы, жастар арасындағы Қазақстан чемпионы. 1993 жылы ең алғаш рет өткі­зілген ересектер арасындағы ел чем­пио­натында үздік үштікке енген. Сон­дай-ақ жасөспірімдер арасындағы КСРО бірін­шілігінде қола медаль иеленген.

Халықаралық гимнастика федерация­сы шақырту жіберген отандық төреші­лердің бірі – Алуа Бектұрова. Алуа ұзақ жылдар бойы отандық гимнастика игілігі үшін қызмет етті. Бүгінде Еуропада тұра­тын ма­ман соңғы екі жыл бойы FIG ұйым­дас­тырған ірі жарыстың бәрінде қазылық ет­кен. Тіпті, спортшылар үшін ғана емес, төрешілер арасында да маңызды сана­латын лицензиялық әлем чемпио­натын абырой­мен атқарды. Осыдан соң әлемдік ұйым Бектұрованы Олимпиадада төрелік ететін кіл мықтының қатарына қосқан.

«Біріншіден, Олимпиадаға қатысу үшін төрешінің тәжірибесі есепке алы­нады. Соңғы екі жылда әлем чемпио­наты, әлем кубогі сияқты көптеген ірі жарыста қа­зылық етуің керек. Екіншіден, судьяның санаты үлкен рөл ойнайды. Көркем гим­настикада төрешілердің 4 са­наты бар. Олимпиада ойындарында тек бірінші және екінші са­натты қазылар жұ­мыс іс­тейді. Үшін­шіден, төрешінің олимпиа­далық мау­сымдағы қызметінде мін бол­мауы ке­рек. Қандай да бір қате жіберіп, ереже бұзатын болсаң, Олимпиа­даға ша­қыр­майды», – дейді Алуа.

Әлемдік деңгейдегі мамандарымыздың Олимпиадаға қатысуы еліміз үшін де үл­кен жетістік екенін ұмытпаған жөн. Отан­дық қазылар қосынына жер жүзінің ең басты жарысы – Олимпиада ойын­дарында сәт­тілік тілейміз.

Арда Кемел