Ауру — астан: Жаңа жылды тойлау кезінде қалай тамақтанған дұрыс?

Жаңа жыл қарсаңында тамақатануға қойылатын белгілі бір шарттар немесе ерекешеліктер бар ма?

Ия, жаңа жылдық мерекеге тағам дайындау көбінесе мәдени дәстүрлерге, аймақтық ерекшеліктерге және адамдардың жеке қалауына байланысты өзіндік ерекшеліктерге ие. Жаңа жылдық кешкі ас – бүткіл отбасы жиналатын әртүрлі тағамдарға толы мол дастархан. Оның құрамына бірнеше негізгі тағам түрінен бөлек көптеген тісбасарлар кіруі мүмкін.

Дәрігер-гигиенист және эпидемиолог ретінде мен тамақтан улану және жұқпалы аурулардың алдын алу үшін тамақ дайындау мен тұтынудың қауіпсіздігіне назар аударуды ұсынамын. Ошақ басына бармас бұрын гигиенаны сақтау, қолды үнемі жуу, таза ыдыс-аяқ пен ас үй ыдыстарын пайдалану мерекелік тамақ дайындау кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету өте маңызды.

Орталық Азияның көшпелі дәстүрлері мен дәмдерінен шабыттанған жаңа жылдық мәзір – әртүрлі аспаздық элементтердің тамаша үйлесімі. Ет пен жаймадан жасалған дәмді тағам Бесбармақ сияқты дәстүрлі тағамдарды салаттар мен тәттілер қосылған үстелден жиі көруге болады. Осыншама тамақты байындау барысында ғана емес сонымен қатар өнімді сақтау кезіне де санитариялық шараларды сақтауды есте ұстаған дұрыс. Ет, балық, шұжық, кремді кондитерлік өнімдер сияқты тез бұзылатын тағамдарды сақтаудың температуралық режиміне мұқият болу ұсынылады. Сонымен қатар, шикі және дайын тағамдарды бөлек сақтау маңызды.

Жалпы гигиена және тамақ процесінде қауіпсіздікке саналы көзқарас жаңа жылдық үстелді дәмді ғана емес, сонымен қатар мерекенің барлық қатысушылары үшін қауіпсіз етуге көмектеседі. Осы шаралардың барлығын сақтау ботулизм (көбінесе үйде жасалған консервілерді қолданғаннан кейін пайда болады,), сальмонеллез (ластанған жұмыртқа, ет, сүт), стафилококк инфекциясы (торттарда, кілегей өнімдерінде болуы мүмкін) сияқты аурулардың алдын алады.

Жаңа жылдық мерекелер кезінде артық тамақтанудан қалай аулақ болуға және дұрыс тамақтануды сақтауға болады?

Мерекелік қарбалас кезінде сол сәттің қуанышына бой алдырып, нені және қанша тұтынатындығыңызды байқамай қалуыңыз мүмкін. Еліктіретін тағамдар мен тәттілер, сөзсіз, артық калория мен қантты тұтынумен қатар жүреді. Бұл артық салмаққа, қандағы қанттың жоғарылауына және денсаулыққа қатысты басқа мәселелерге әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, кейбір мерекелік тағамдардағы артық тұз қан қысымының жоғарылауына ықпал етеді.

Ұсынылған әрбір десерттің дәмін көрудің орнына, талғампаздыққа басымдық беріңіз. Бұл мерекелік тәттілерден бас тартпай немесе шамадан тыс тұтынуға жол бермей дәм татуға мүмкіндік береді.

Егер сіз, мерекелік дастарханға саналы тұрғыдан қарап, өз денсаулығыңызға және өзгелердің жағдайына мән беріп қарастырсаңыз, зияны барынша азаюы мүмкін.

Су балансын сақтау туралы ұмытпаңыз. Су жалпы денсаулықты сақтап қана қоймайды, сонымен қатар тәбетті бақылауға көмектеседі. Калориялы тағамды қабылдауды азайту және гидратацияның оңтайлы деңгейін ұстап тұру үшін мереке күндері алкогольдік сусындарды суға ауыстырған жөн.

Денсаулықты сақтау үшін мерекелік мәзірге қандай тағамдарды қосу керек?

Диетолог мамандар мерекелік ас мәзіріне түрлі-түсті жемістер мен көкөністерді қосу керектігін жиі айтады. Мерекелік ас мәзіріне түрлі-түсті тағамдарды қосу арқылы дастархан әртүрлі болып қана қоймай, сонымен қатар қажетті дәрумендер мен антиоксиданттарға бай болады.

Ықтимал тәуекелдерге қарамастан, мерекелік тағамдар көптеген пайдалы ингредиенттерді қамтиды. Мысалы, мерекелік тағамдарда жиі қолданылатын жаңғақтар, жемістер мен көкөністер витаминдерге, минералдарға және антиоксиданттарға бай. Ал бұл, жалпы иммунитетті жақсартады. Химиялық заттармен, бактериялармен және микроорганизмдермен улану, сондай-ақ гельминттерді, ішек таяқшаларын, энтеровирустарды және т.б. жұқтыру қаупін болдырмау үшін бұл өнімдердің барлығы жаңа піскен және тұтыну алдында мұқият жуылған және тазартылған болуы керек екенін есте ұстаған жөн.

Мереке кезінде ұсынылатын белгілі бір уақыт аралықтары немесе тамақтану режимдері бар ма?

Тамақтану режиміне икемді тәсілді қарастырыңыз, әсіресе мерекелік іс-шаралар кешке болса. Калориялық тұтынуды теңестіру және шамадан тыс тамақтануды болдырмау үшін таңертең жеңіл, ақуызға бай тағамдарды тұтыныңыз.

Күні бойы тамақтануды бірнешеге бөліңіз. Бұл энергия деңгейін ұстап қана қоймай, мерекелік іс-шараларда шамадан тыс тамақтану қаупін азайтады. Сонымен қатар, бұл ас қорыту жүйесінің жұмысын жеңілдетеді.

Тамақтануда ұстамдылық принципін ұстану ұсынылады. Әр түрлі тағамдардан дәм татыңыз, бірақ қалыпты мөлшерде. Бұл денсаулықты сақтап, санитариялық нормалар мен азық-түлік қауіпсіздігіне ықпал етеді.

Жоғарыда атап өткендей, тағамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету және тамақ дайындаудың гигиеналық қағидаларын сақтау өте маңызды. Бұл адамдардың араласуы кезіндегі мүмкін деген эпидемиологиялық қауіптердің алдын алуға көмектеседі.

Қарапайым мерекелік тағамдардың қандай алмастырғыштары пайдалы әрі дәмді болуы мүмкін?

Алмастырғыштар белгілі бір тағамға және сіздің қалауыңызға байланысты болуы мүмкін, бірақ тамақтанудағы ұстамдылық, үйлесімдік және алуандық салауатты өмір салтының негізгі принциптері екенін есте ұстаған жөн.

Қарапайым мерекелік тағамдарды алмастырудың әртүрлі нұсқалары бар, олар пайдалы болып, дәмін де сақтайды. Міне бірнеше ұсынымдар:

• Кәдімгі ұннан жасалған нан өнімдерін тұтас дәнді ұннан жасалғандарға ауыстыруға болады. Мысалы, тұтас бидай ұнын немесе ақ күріштің орнына қоңырын қолдануға болады.
• Дәстүрлі еттің орнына тауық, күркетауық еті, бұршақ, балық немесе теңіз өнімдері сияқты майсыз ақуыз көздерін қолдануға болады.
• Қаныққан майдың орнына пайдалы май ретінде зәйтүн майын немесе авокадоны қолданыңыз. Мұны, мысалы, тұздықтар мен дәмдеуіштерді жасау үшін қолдануға болады.
• Ал салаттарға қосу үшін ауыр кілегейлі тұздықтарды (мысалы, майонез) йогурт немесе сүзбе негізіндегі тұздықтар сияқты жеңіл нұсқаларға ауыстырыңыз.
• Қуырылған тіскебасарлардың орнына көкөніс тіліктерін, пісірілген көкөністерді немесе жаңғақтарды ұсыныңыз.
• Десертке қонақтарға дәстүрлі тәтті тағамдардың орнына жаңа піскен жемістерді немесе жеміс салаттарын ұсыныңыз. Бірақ егер тәттісіз қиындау болса, ақ қанттың орнына бал, үйеңкі сиропы немесе фруктоза сияқты табиғи тәттілендіргіштерді қолдануға болады.
• Жалпы, қуырудың орнына бумен пісіру ұсынылады. Бұл көбірек құрамдағы қоректік заттарды сақтап, қосылатын майдың мөлшерін азайтады.
• Тағы бір маңызды кеңес – тағамды көп емес мөлшерде тұтыну, бұл тағамның дәмін сақтай отырып, калориясын азайту үшін керек.

Сонымен, мерекелік тамақтанудан ләззат алу мен тұтынудың мөлшерлігі арасындағы тепе-теңдікті табыңыз. Өнімдерді таңдағанда, оларды сақтау мерзімі мен шарттарына назар аударуды ұмытпаңыз. Азық-түлікті рұқсат етілмеген сауда орындарынан сатып алмауға тырысыңыз, қажет болған жағдайда тауарлар мен өнімдердің қауіпсіздік сертификатын талап етуге құқығыңыз бар.

Жаңа жылдық мерекелер кезінде ұсынылатын арнайы сусындар бар ма?

Құрамында қант көп болатын газдалған сусындар мен сироптардың орнына кәдімгі суды, жасыл шайды, лимон суын немесе табиғи, жаңа сығылған шырындарды таңдаңыз.

Мереке кезінде белсенділік пен дене сымбаттылығын қалай сақтауға болады?

Жаңа жылдық мерекелерде белсенділік пен дене сымбаттылығын сақтау дәмді тағамдардың көптігіне байланысты қиындық тудыруы мүмкін. Жоғарыда тамақтану бойынша бірқатар ұсынымдар берілді. Дене белсенділігін сақтау үшін сіз отбасыңызбен және достарыңызбен таза ауада белсенді ойындарды және басқа да іс-шараларды ұйымдастыра аласыз. Мысалы, серуендеу, шаңғы тебу, коньки тебу және т.б. Таза ауада уақыт өткізу мүмкіндігін пайдаланыңыз, тіпті түскі астан кейін қысқа серуендеу немесе таңертең жүгіру болса да. Физикалық белсенділікті күнделікті өмірге енгізуге тырысыңыз, тек белсенді жаттығулармен ғана емес, сонымен қатар, мысалы, лифт орнына баспалдақты пайдалану, түскі үзіліс кезінде серуендеу және т. б.

Тамақтан улану кезінде не істеу керек және оны қалай болдырмауға болады?

Тамақтан улануда құсу, іш өту, іштің ауыруы, қызба және жалпы әлсіздік сияқты әртүрлі белгілер пайда болады. Егер сізде тамақтан улануға күдік болса, мына нұсқауларды орындаңыз:

• Жеке гигиенаны сақтаңыз (тамақ дайындамас бұрын және тамақтанар алдында қолыңызды мұқият жуыңыз).
• Шикі тағамдарды дайын тағаммен араластырудан аулақ болыңыз.
• Егер сіз белгілі бір тағамды улануға себеп болды деп күдіктенсеңіз, оны тұтынбаңыз.
• Құсу мен іш өту салдарынан жоғалған сұйықтықтың орнын толтыру үшін көп су ішіңіз.
• Денеңіз демалсын. Физикалық белсенділікті шектеп, жылу мен жайлылықта болуға тырысыңыз.
• Өзін-өзі емдеуден аулақ болыңыз: дәрігермен кеңесусіз антибиотиктерді немесе басқа дәрі-дәрмектерді қабылдамаңыз, себебі дұрыс емделмеу жағдайыңызды нашарлатуы мүмкін.
• Дәрігердің ұсынымысыз құсуға қарсы препараттарды қабылдаудан аулақ болыңыз, өйткені құсу дененің қорғаныс реакциясы болуы мүмкін.
• Егер белгілер жалғаса берсе және күшейе түссе немесе сізде дегидратация белгілері болса (мысалы, ауыздың құрғауы, зәрдің қараюы, шаршау), дәрігерге қайта хабарласыңыз.
• Егер дәрігер тамақтан улану диагнозын қойса, оның барлық ұсынымдарын орындаңыз.

Тамақтан улану медициналық көмекті қажет етуі мүмкін екенін есте ұстаған жөн, әсіресе егер ол ауыр белгілерді тудырса немесе ұзақ уақытқа созылса. Қажет болса дәрігердің көмегіне жүгінуден тартынбаңыз.

Қорытындылай келе, халықты жаңа жылдық мереке кезінде тамақтан уланудың алдын алу және дұрыс тамақтану бойынша жоғарыда аталған ұсынымдарды сақтауға шақырғым келеді. Тамақтану режиміне икемді көзқарас, дәрумендерге бай тағамдардың әртүрлілігі және санитариялық қағидаларды сақтау мерекелік дастархан басында қауіпсіз және жағымды жағдайды құруға көмектеседі.

Азық-түлікті таңдауға жауапкершілікпен қарау, тамақ дайындау қағидаларын сақтау, сондай-ақ санитариялық және эпидемиологиялық мәселелерді ескеру жағымсыз салдардың пайда болу қаупін азайтуға және мерекеден қуаныш сезімін сақтауға мүмкіндік береді. Ұстамдылық, үйлесімдік және денсаулыққа қамқор болу мерекелік ләззат алудың ажырамас бөлігі екенін есте ұстаған жөн.

Алдағы жыл барлығына қуаныш, жайлылық пен амандық әкелсін! Денсаулығыңызды сақтаңыз!