Мәһр: Қанағатты ұмытып құрметсіз қалмайық

Жаз – нағыз тойдың маусымы. Бесік той, тұсаукесер, мерейтой, сүндет той, ұзату, үйлену тойы. Әсіресе соңғысының бәсі басым. Некелесіп, шаңырақ көтергісі келетін жастардың көпшілігі үйленуге қолайлы мезгіл ретінде жаздың келуін асыға күтетіні әмбеге аян. Өйткені жұрттың жұмыстан қолы босайды, нарық бағасы арзандайды, ашық аспан астында жөн-жоралғы жасағанға ауа райы да ыңғайлы болып тұрады.

Той салтанатының алдында жас жұбайлар мешітке барып, шариғат жолымен некелерін қидырады. Жуырда сондай қос рәсімнің куәсі болдым. Куәгерлердің алдында жас жұбайлардың өз қалауларымен қосылғандарына көз жеткізген дін қызметкері қалыңдықтан мәһрге не қалайтынын, яғни күйеуінен қандай сыйлық күтетінін сұрайды. Бірі көпшіліктің алдында қосағынан сый ретінде алтын жүзік алғысы келетінін жеткізді. Имам жүзіктің бағасы қай шамада болуы керектігін нақтылауын өтінді. «50 мың теңге» деп жауап берді қалыңдық. Келесісі жолдасынан фотоаппарат алып беруін айтты. Уәде етілді. Сонымен неке қиылды, жас жұбайларға неке куәлігі тапсырылды.

Мәһр көлеміне шек қойылмаған, яғни қалыңдық күйеу жігіттен не сұраса да ерікті. Алайда шариғатта мәһрдің ең аз мөлшері белгіленген. Күйеуінің некелесіп отырған жарына беретін сыйлығының көлемі ең аз дегенде он күміс дирхам болуы керек. Бір дирхамның салмағы шамамен 3-3,5 грамм болса, мәһр ретінде берілетін күмістің мөлшері ең азы 30-35 грамм болуы қажет екен. Бірақ сыйлықтың күмістей берілуі шарт емес. Сол мөлшерге шамалас ақшалай не заттай сыйлық берілсе болғаны. Деректерде пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) жары Хадишаға үйленерде мәһр ретінде жиырма түйе бергені мағлұматталған.

Мәһр неке қию барысында берілетін болса, мұны шариғатта «мәһр муғажжаль», яғни дер кезінде берілген мәһр деп атайды. Ал екеуара келісіп, мәһр беруді кейінге қалдырса, мұны «мәһр му-әжжаль», яғни уақыты созылған мәһр дейді. Ерлі-зайыптылар мәһрдің берілетін уақытын нақты белгілесе, сол келісілген күні берілуі тиіс. Кейде ерлі-зайыптылар мәһрдің нақты уақытын белгілемей, әйелі ерімен «әйтеуір бір берерсің» деп келісетін кездер де болады. Дінде оған да рұқсат берілген. Бірақ бұның уақыты, ерлі-зайыптылардың ажырасуымен немесе біреуінің дүниеден озуымен шектеулі. Яғни, ажырасқан күні, мәһрді беру еріне міндет, ал күйеуі бақилық болған жағдайда, мәһр ерінің артында қалған дүниесінен алынады. Келісілген мәһрдің мөлшерін азайту яки мәһрден түбегейлі бас тарту келіншектің өз ықтиярында. Алайда имамдардың айтуынша, соңғы кезде қыз-келіншектер неке сыйынан бас тарту былай тұрсын, мәһр көлемінен жарыс ұйымдастырғанға ұқсайды. Бірі көлік, бірі үй, бірі құндыз тон сұрайды екен. Шариғатта мәһрдің шегі жоқ делінсе де, сұрағанның жөні осы екен деп, күйеуіне шамадан тыс күш салу – өнегелі отбасынан шыққан тәрбиелі қызға жат қылық. Шариғат заңы осы екен деп айды аспаннан бір-ақ шығаратын қаракөздердің көбейгені шынында да қынжылтарлық жайт. Дүние жиюдың емес, шаңыраққа жылу кіргізудің жайын ойласа, сүйіп қосылған жұбайы жарының бар тілегін орындауға асығады емес пе?

Жуырда инстаграмнан актер Абай Асылханұлының шаңырақ көтергеніне бір жыл толуына орай жазылған постын көзім шалып қалды. «Шынымды айтайын, неге қиғанда аздап уайымдағаным бар, болашақ жарым мәһрге не сұрайды екен» деп. Сүйтіп имам не сұрайсыз деп сұрақ қойғанда, Аманатым кідірместен: «Иманымды күшейтетін кітаптар сұраймын. Мен үшін ең қымбат сый сол» деген кезде көзімнен жас шықты. Менің болашақ жарыма қу дүниеге деген қызығушылық емес, одан да биік, қымбат құндылықтың қызыққанына риза болдым» деп жазған.

Иә, расында ойлантарлық дүние екен. Қанағатты ұмытып құрметсіз қалатынымызды естен шығарманымыз ләзім.